ซูเปอร์ออกไซด์ดิสมิวเตส(Superoxide Dismutase, Orgotein)

Superoxide Dismutase (SOD) เป็นเอนไซม์ที่ทำลายอนุมูลอิสระชนิดซูเปอร์ออกไซด์ (superoxide radical, O2) ให้กลายเป็นไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ ทำหน้าที่เป็น antioxidant ในร่างกาย ดังปฏิกิริยาต่อไปนี้

ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ เป็นสารออกซิไดซ์และเป็นพิษต่อร่างกาย แต่ไม่คงตัวอยู่นานในเซลล์ทั่วไป เพราะถูกทำลายทันทีโดย catalase ให้กลายเป็นน้ำ และออกซิเจน

SOD แบ่งออกได้เป็น 3 ชนิด จำแนกตามแร่ธาตุที่ active site ของเอนไซม์ ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

พบ Copper และ Zinc containing SOD (CuZn SOD) มีน้ำหนัก โมเลกุล 32,500 daltons ในโมเลกุลประกอบด้วย 2 subunits ที่เชื่อมกันด้วย disulfide bond มีทองแดง (Cu²⁺) 2 อะตอม  ทำหน้าที่เพิ่มความคงตัวของเอนไซม์ และสังกะสี (Zn²⁺) 2 อะตอม ทำหน้าที่เกี่ยวกับการเร่งปฎิกิริยาของเอนไซม์

แหล่ง

SOD  พบในเซลล์คน สัตว์ พืชทั่วไปที่มีกระบวนการใช้ออกซิเจนในเมตาบอลิสม์ ในพืชมีมากใน green pea, wheat germ

นอกจากนี้ยังพบในแบคทีเรีย พวก anaerbic bacteria เช่น E coli พบ Fe SOD, MnSOD และพบในเชื้อราและยีสต์บางชนิด เช่น Neurospora crussa โดยพบ CuZn SOD แหล่งของ SOD ที่นำมาใช้ในปัจจุบันจึงเตรียมโดยเทคโนโลยีชีวภาพ

ฤทธิ์ทางชีวภาพ

– เป็นสารต้านอนุมูลอิสระ SOD และ catalase ช่วยลดความเป็นพิษของอนุมูลอิสระ ช่วยชะลอความแก่และยืดอายุได้ ในสัตว์ทดลอง

– ต้านการอักเสบ พบว่าเมื่อฉีดเข้าข้อ (intra-auricular) orgotein ให้ผล aspirin IA แต่ให้ผลต่ำกว่า gold IM ในผู้ที่เป็น active rheumatiod arthritis (82% และ 52% ตามลำดับ เมื่อเวลาผ่านไป 6 เดือน) และลดความปวดในผู้ป่วย knee joint osteoarthritis เป็นเวลาร่วม 3 เดือน

– ไม่พบความเป็นพิษในสัตว์ทดลองหลายชนิด ไม่มี teratogenic/ embryonic effect ในหนูขาวและกระต่าย ทำให้เกิดการแพ้บริเวณที่ฉีดในหนูตะเภา แตไม่พบการแพ้ในม้า แม้ใช้เป็นเวลา 6 เดือน

ประโยชน์

นิยมใช้ฉีดเข้าข้อ ช่วยลดการปวดบวมในโรคปวดข้อประเภทต่างๆ ทั้งในคนและสัตว์เลี้ยง ถือเป็นยาที่ปลอดภัยและให้ผลดีในการรักษาข้ออักเสบระยะสั้น และยังใช้ local injection ในโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบเรื้อรัง

hyperuricemic syndrome, interstitial cystitis และบรรเทาความเป็นพิษของยา paraquat การฉีดแม้จะเจ็บบริเวณที่ฉีด แต่การใช้เป็นอาหารเสริมโดยการกิน แม้จะเป็น enteric coat พบว่าไม่ได้ผล