ไบโอฟลาโวนอยด์ (Bioflavonoids)

ไบโอฟลาโวนอยด์เป็นสารโมเลกุล ทางเคมีเป็นสารพวก flavone และ อนุพันธ์ เช่น flavanone, flavan, flavanonol, anthocyanidin, leucocyanidin, rutin, hesperidin ส่วนใหญ่สามารถละลายในน้ำได้

พบในธรรมชาติ ประมาณ 4,000 กว่าชนิด โดยพบในพืชทั่วไป ในทุกส่วนของต้นพืช เช่น หัวหอมมี quercetin ประมาณ 6% โดยน้ำหนักแห้ง quercetin เป็นสารเริ่มต้นของพิษ เม็ดสี สารกรองแสง ฮอร์โมนกระตุ้นการเจริญของพืช การตรึงไนโตรเจน ฯลฯ ใช้เป็นอาหารของคนและสัตว์ สามารถดูดซึมผ่านทางเดินอาหารได้

ฤทธิ์ทางชีวภาพ

เดิมเรียกสารกลุ่มนี้ว่า “ไวตามิน P” มีฤทธิ์ต่อร่างกายหลายอย่างใช้ป้องกันโรคเส้นเลือดฝอยแตก โรคเลือดออกตามไรฟัน ทดแทนหรือเสริมไวตามิน C ในบางโอกาส ปัจจุบันพบฤทธิ์ที่สำคัญ เช่น

ก.การต้านออกซิเดชั่น
สารเช่น 3-OH-flavnone, quercetin, (+)-catechin, fustin, rutin, luteolin, morin, kaempferol, genistein มีฤทธิ์ต่อต้านการทำลาย lipid peroxidation ของ PUFA จึงอาจช่วยลดการอักเสบ และลดพิษจากเหล็กอิสระ

ข.การยับยั้งเอนไซม์
quercetin, d-catechin และอนุพันธ์ของ flavan สามารถยับยั้ง histidine decarboxylase, hyaluronidase

ฉะนั้นจึงยับยั้งฮัสตามีน และอาจใช้ป้องกันการเกิดผลในกระเพาะอาหารได้ ไบโอฟลาโวนอยด์บางชนิดอาจยับยั้ง phospholipases, lipoxygenase, xanthine oxidase, lactic dehydrogenase, protein kinase C, kinases, microsomal cytochrome P450

ค. การต่อต้านสารพิษ
ไบโอฟลาโวนอยด์ สามารถต่อต้านพิษจากสารเคมีบางชนิด เชื้อรา fusarium (T-toxin) พิษจากรังสี สารก่อมะเร็ง (carcinogen) สารส่งเสริมการเกิดมะเร็ง อนุมูลอิสระ ควัยบุหรี่

ง.Differentiating agent
สารไบโอฟลาโวนอยด์บางอย่าง เช่น genistein เป็นสารกระตุ้นการเปลี่ยนแปลงหน้าที่และลักษณะของเซลล์ (differentiating agent) หลายชนิด เช่น human myelogenous leukemia K562, murine erythroleukemia cells ในหลอดทดลอง โดยกลไกการยับยั้งเอนไซม์ tyrosine kinase ในเซลล์ ฉะนั้นจึงยับยั้งมะเร็ง

ประโยชน์และรูปแบบที่ใช้

นอกจากการใช้ rutinoids ในรูปยาเม็ด Daflon 500 มก. ใช้รักษาและลดความรุนแรงของโรคริดสีดวงทวารหนัก

ปัจจุบันมีการนำไบโอฟลาโวนอยด์มาใช้เป็นสาร anti-inflammatory, antiallergic, antilipid peroxidant, antiulcer agent, antiviral, antimutagen, anticarcinogen เป็นต้น ตัวอย่างผลิตภัณฑ์ เสริมอาหารที่พบบ่อย เช่น

ก.quercetin เช่น Activated quercetin ซึ่งมี quercetin 333 มก.ต่อ เม็ด นำมาใช้ร่วมกับ bromelain หรือเกลือแมกนีเซีนมของไวตามิน C เพื่อช่วยในการย่อยและดูดซึม qucrcetin

ข.พวก proanthocyanidins